သမိုင္းဟူသည္ ဤသို႔တည္ အပိုင္း-၁ (စကားပလႅင္-အိႏၵိယ ႏွင့္ အာရပ္မြတ္စ္လင္မ္)

ျ

 စကားပလႅင္
၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ“ဗုဒၶဘာသာျမစ္ဖ်ား ႏွင့္ သမိုင္း႐ႈေထာင့္” လို႕ အမည္ရတဲ့ စာအုပ္တစ္အုပ္ထြက္ရွိခဲ့ပါျပီ။ အဲဒီစာအုပ္ကိုေရးသားတဲ့ပုဂၢိဳလ္ဟာ ဗုဒၶဘာသာ ရဟန္းတစ္ပါး ျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာေတာ္ရဲ့ဘြဲ့အမည္ ကေတာ့ ဘဒၵႏၲ ေကာသလႅ (စံျပ ၊ ကမာၻေအး) ပါ။ ဆရာေတာ္ ကေတာ့ အဲဒီစာအုပ္ကိုသမိုင္း စာအုပ္ လို႕ဆိုထားပါတယ္။ စာအုပ္မ်က္ႏွာဖုံးမွာကို “သမိုင္းေရးတာ မအေအာင္ လို႕ပါ” လို႕ေရးထားျပီး သမိုင္းစာအုပ္ၾကီး ျဖစ္ေၾကာင္းေဖာ္က်ဴးထားပါတယ္။

အဲဒီစာအုပ္ကိုအစအဆုံးေသခ်ာအႏုလုံပဋိလုံဖတ္ၾကည့္ျပီး ေနာက္အလြန္ ကိုဝမ္းနည္းျခင္းသာမက၊ အံ့ဩျခင္းၾကီးစြာလည္းျဖစ္မိပါေတာ့တယ္။ ဘာေၾကာင့္ အဲဒီလို ခံစားရလဲ လို႕ဝန္ခံရရင္ျဖင့္……. စာေရးသူ ဆရာေတာ္ဟာ သမိုင္းပညာ ရွင္တစ္ဦး မဟုတ္တဲ့ (သမိုင္းပညာရွင္ မဟုတ္ဟုသာ ယူဆမိပါသည္။) အတြက္ သမိုင္းေၾကာင္းေတြကို နားမလည္တာ၊ အလြဲအမွားေတြေရးတာဟာ မထူးဆန္းလွ ေပမဲ့၊ ဆရာေတာ္ရဲ့စာမူကို တည္းျဖတ္ေပးတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြဟာေတာ့ျဖင့္ ေခတ္ ပညာတတ္ ပုဂၢိဳလ္ၾကီးမ်ားျဖစ္ၾကတဲ့ အျပင္၊ ပုဂၢိဳလ္ၾကီး တစ္ဦးဟာ ကြၽန္ေတာ္ အထင္ၾကီးေလးစားမိခဲ့တဲ့ သမိုင္းပညာရွင္ၾကီး ဆရာၾကီး ဦးထြန္းေအာင္ခ်ိန္ (အျငိမ္းစား သမိုင္းပါေမာကၡ) (စာအုပ္အမွာစာမွာေတာ့ ဦးေအာင္ထြန္းခ်ိန္လို႕ မွားေရးထားပါတယ္။)  ျဖစ္ေနလို႕ပါဘဲ။ အဲဒီ သမိုင္းစာအုပ္ ဆိုတဲ့ စာအုပ္အမွာစာ စာမ်က္ႏွာ (ဋ) မွာ စာေရးသူဟာ အဲဒီစာအုပ္စာမူကို ဖတ္႐ႈတည္းျဖတ္ေပးခဲ့တဲ့ ဆရာၾကီးမ်ား ရဲ့ အမည္ေတြကို ေဖာ္ျပျပီး အထူးေက်းဇူးတင္ေၾကာင္း မွတ္တမ္း တင္ထားပါတယ္။
ကြၽန္ေတာ့္ အေနနဲ႕ အဲဒီ အမွာစာပါ ဆရာၾကီးမ်ားရဲ့ အမည္ေတြကို ကူးယူ ေဖာ္ျပေပးခ်င္ပါတယ္။
၁။ ယုဒႆန္ရိပ္သာ ဒုတိယေက်ာင္းအုပ္ ဦးေက်ာ္ညြန္႕
၂။ ျငိမ္းေဖာင္ေဒးရွင္း (Shalom Foundation) ဥကၠ႒ေဒါက္တာ ဇဘြဲဂြၽန္
၃။ ကရင္ခရစ္ယ်ာန္ႏွစ္ျခင္းအသင္းေတာ္မွ ေဒါက္တာေဂဘယ္လ္
၄။ ပညာတန္ေဆာင္မဂၢဇင္းအယ္ဒီတာအျငိမ္းစားအထက္တန္းေက်ာင္းအုပ္ဆရာၾကီး ဦးေက်ာ္စိုး (ေမာင္ေက်းဇူး)၊
၅။ ျမန္မာႏိုင္ငံသမိုင္းေကာ္မရွင္အဖြဲ႕ဝင္ (အျငိမ္းစား သမိုင္းပါေမာကၡ)      ဆရာၾကီး ဦးထြန္းေအာင္ခ်ိန္
အဲဒီလိုေခတ္ပညာတတ္လူၾကီးလူေကာင္းဆရာၾကီးမ်ားနဲ႕ခရစ္ယ်ာန္အဖြဲ႕ အစည္းေတြ ကေလးစားအပ္တဲ့ပညာရွင္ၾကီးမ်ား ကိုယ္တိုင္စာမူကို ဖတ္႐ႈတည္း ျဖတ္ခဲ့ရဲ့သားနဲ႕ အဲဒီစာအုပ္ပါ သမိုင္းအေၾကာင္းအရာ အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အလြဲ ၾကီးလြဲေနေၾကာင္းသိလိုက္ရေတာ့ မယုံႏိုင္ေလာက္ေအာင္ကို အံ့အားသင့္ဝမ္းနည္း မိပါေတာ့တယ္။
ကြၽန္ေတာ္ဟာ သမိုင္းပညာရွင္တစ္ဦး လုံးဝမဟုတ္ပါဘူး၊သို႕ေသာ္ သမိုင္း ပညာရပ္နဲ႕ပညာရွင္ေတြကို ခ်စ္ခင္ပါတယ္၊ ေလးစားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သမိုင္း ပညာရပ္ ကို သီးသန္႕အခ်ိန္ေပးအလြတ္တမ္း ေလ့လာလိုက္စားျဖစ္ပါတယ္။
ကြၽန္ေတာ္ေလးစားရတဲ့ျမန္မာႏိုင္ငံကသမိုင္းပညာရွင္ၾကီးေတြထဲက ပညာ ရွင္ၾကီးအခ်ိဳ႕ရဲ့ အမည္ေတြကိုရြတ္ျပရရင္ျဖင့္…..
၁။ သမိုင္းပညာရွင္ၾကီး ေဒါက္တာသန္းထြန္း
၂။ သမိုင္းပညာရွင္ၾကီး ဗိုလ္မႉးၾကီးဘရွင္
၃။ သမိုင္းပညာရွင္ၾကီး ဦးထြန္းေအာင္ခ်ိန္
၄။ သမိုင္းပညာရွင္ၾကီး ဦးစိုင္းေအာင္ထြန္း
၅။ သမိုင္းပညာရွင္ၾကီး ေဒါက္တာခင္ေမာင္ညြန္႕
စာေရးသူနဲ႕တကြ ဖတ္႐ႈတည္းျဖတ္ေပးေသာ ဆရာၾကီးမ်ားကို ကြၽန္ေတာ္ အလြန္ေလးစားပါတယ္။ သို႕ေသာ္လည္းကြၽန္ေတာ္သမိုင္း အေပၚ သစၥာ တည္ခ်င္ ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ့္ေရွ႕ မွာအလြဲသမိုင္း တင္ျပတာကို ျငိမ္ေနဖို႕ရာမရဲပါဘူး။ ျငိမ္ေနလိုက္ရင္ေတာ့သမိုင္းကိုသစၥာေဖာက္တဲ့၊ မတည္ၾကည္ မေျဖာင့္မတ္တဲ့ လူ သားတစ္ေယာက္ အျဖစ္ကိုေရာက္ရွိသြားမွာဘဲလို႕ခံယူထားပါတယ္။
အဲဒီအျဖစ္မ်ိဳး ေရာက္မွာကိုေတာ့အလြန္ရြံေၾကာက္ပါတယ္။ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး၊ ေဒသ တစ္ခု၊ ဘာသာ အယူဝါဒ တစ္ခု ကိုခ်စ္သည္ျဖစ္ေစ၊ မုန္းသည္ျဖစ္ေစ၊ သမိုင္းကိုေတာ့ စိတ္ေဆာင္ ရာလိုက္ျပီးအလြဲအမွားေရးဖို႕၊ လက္ခံလိုက္ဖို႕ မသင့္ေတာ္္ပါဘူး။ တကယ္လို႕ အလြဲအမွားေတြကိုသိသိၾကီးနဲ႕အမွန္ျပင္မေပးမိရင္ေနာင္လာေနာက္သား မ်ိဳးဆက္ ေတြအေပၚ ၾကီးမားစြာလြန္က်ဴးျခင္းဘဲျဖစ္မယ္ဆိုတာ ေျဖာင့္မတ္တဲ့လူသားတိုင္း သေဘာတူမယ္လို႕ ယုံၾကည္မိပါတယ္။
တာလီဘန္ ႏွင့္ ဗာမီယန္
ေလးစားအပ္တဲ့စာ႐ႈသူတို႕ခင္ဗ်ား- အခုအခ်ိန္ကစလို႕ ဆရာေတာ္ ဘဒၵႏၲ ေကာသလႅ (စံျပ ၊ ကမာၻေအး) ေရးသားျပီး ေခတ္ပညာတတ္ဆရာၾကီးမ်ားကိုယ္ တိုင္ဖတ္႐ႈတည္းျဖတ္ ေပးထားတဲ့ “ဗုဒၶဘာသာျမစ္ဖ်ားႏွင့္သမိုင္း႐ႈေထာင့္”စာအုပ္ပါ သမိုင္းအလြဲအမွားေတြကို ကြၽန္ေတာ္အခိုင္အမာသိသေလာက္ ျပင္ဆင္ေပးမွာျဖစ္ သလို စာဖတ္ သူေတြအထင္အျမင္လြဲမွားေစမယ့္အေရးအသားေတြ ၊ ေကာက္ ယူဆင္ျခင္မႈေတြ ကိုလည္း အကိုး အကားအေထာက္ အထားအတိအက်ေတြနဲ႕ ေထာက္ျပျပင္ဆင္ ေပးသြားမွာျဖစ္ပါ တယ္။ စာ႐ႈသူမ်ားကို ပထမဆုံးသိေစခ်င္တဲ့ သမိုင္းအမွန္ တစ္ေၾကာင္း ကေတာ့…
အာဖဂန္နစၥတန္က တာလီဘန္ေတြ ဗာမီယန္ဗုဒၶရုပ္ပြါးေတာ္ ေတြကို ဖ်က္ ဆီးမယ္လုပ္တုန္း က OIC (Organization of Islamic Conference) လို႕ ေခၚတဲ့၊ မြတ္စ္လင္မ္ member ႏိုင္ငံေပါင္း ၅၄ ႏိုင္ငံ နဲ႕ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းၾကီးက အစည္းအေဝးေခၚျပီး statement ထုတ္ကန္႕ကြက္ခဲ့ပါတယ္။ Islamic ႏိုင္ငံလို႕ ေၾကညာထားတဲ့ေဆာ္ဒီအာေရဗ်ႏိုင္ငံနဲ႕ပါကစၥတန္ႏိုင္ငံတို႕က ရုပ္ပြါးေတာ္ ေတြကို မဖ်က္ဆီးဖို႕တားျမစ္ကန္႕ကြက္ခဲ့ပါတယ္။ပါကစၥတန္သမၼတပရ္ေဝးဇ္မုရွရ္ရဖ္ (ပါဗဇ္မုရွာရတ္) က သူ႕ရဲ့ ျပည္ထဲေရးဝန္ၾကီးျဖစ္တဲ့ Lieutenant General မုအီႏြတ္ဒီးန္ ဟိုင္ဒရ္ ကို ကဘူလ္ျမိဳ႕အထိေစလႊတ္ျပီး၊ ဗာမီယန္ဗုဒၶရုပ္ပြါးေတာ္ေတြ ကိုမဖ်က္ဆီးေစဖို႕တာလီဘန္ေတြနဲ႕ ညွိႏိႈင္းေစခဲ့ပါတယ္။ (ကိုးကား-ထိုစဥ္ကရုပ္သံသတင္း/ သတင္းစာ/ ဂ်ာနယ္မ်ား)
အစၥလာမ္သာသနာ ရဲ့အဆုံးအမကို မွန္ကန္စြာသိနားလည္ က်င့္သုံးတဲ့ဘယ္ အစၥလာမ္ဘာသာဝင္ကမွ အဲဒီလုပ္ရပ္ကို မေထာက္ခံပါဘူး။ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ကို႐ံႈ႕ခ် ပါတယ္။ အာဖဂန္မွာကိုးကြယ္သူ မဲ့စံပယ္ေနတဲ့ဗုဒၶရုပ္ပြါးေတာ္ေတြကို ဖ်က္ဆီးတဲ့လုပ္ ရပ္ကိုအျပင္းအထန္႐ံႈ႕ခ်သလို၊ ဝတ္ျပဳသူ ေတြနဲ႕ျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ ဗလီဝတ္ေက်ာင္းေတြကို ဝင္ေရာက္လုယက္ အၾကမ္းဖက္ဖ်က္ဆီးတဲ့ လုပ္ရပ္ဟာလည္း ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ႐ံႈ႕ခ်စရာပါဘဲ။
အိႏၵိယ ႏွင့္ အာရပ္မြတ္စ္လင္မ္
ဗုဒၶဘာသာျမစ္ဖ်ား ႏွင့္ သမိုင္း႐ႈေထာင့္စာမ်က္ႏွာ (၄၂၊၄၃) မွာ ေရးသား ထားတာက- “အိႏၵိယႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းေဒသ၌ ယင္းသို႕မတည္မျငိမ္ျဖစ္ေနခ်ိန္၌ ထိုေဒသ ေျမာက္ဖက္နယ္နိမိတ္အနီးတြင္အာရပ္မြတ္ဆလင္စစ္တပ္ၾကီးဆိုက္ေရာက္ေနေပ သည္။ ထိုအာရပ္လူမ်ိဳးတို႕သည္ နယ္ေျမ ခ်ဲ႕ထြင္ရုံတစ္ခုတည္းမဟုတ္ေပ။ ကမာၻ ၾကီး တစ္ခုလုံးကို အစၥလမ္ဘာသာ ထီးရိပ္ေအာက္ သြတ္သြင္းေရး ဟူေသာ ရည္ ရြယ္ခ်က္ျဖင့္အင္အားသုံး၍စစ္ပြဲဆင္ႏြဲေနသူမ်ား ျဖစ္သည္။”
အထက္ပါအတိုင္းေရးသားထားတဲ့အတြက္….
အာရပ္မြတ္စ္လင္မ္ေတြဟာ အိႏၵိယကို စတင္ေျခခ်ေရာက္ရွိတာဟာ စစ္ျပဳ နယ္ခ်ဲ႕လိုျခင္းရည္ရြယ္ခ်က္ေၾကာင့္ျဖစ္ျပီး၊ အာရပ္မြတ္စ္လင္မ္ေတြဟာနယ္ခ်ဲ႕ ဝါဒ ကိုကိုင္စြဲသူေတြသာျဖစ္ေၾကာင္း၊ အင္အား သုံးစစ္ပြဲဆင္ႏႊဲျပီး လူေတြကို အစၥလာမ္ ဘာသာဝင္ ျဖစ္ေစဖို႕ အစၥလာမ္ဘာသာ က သင္ၾကားထားေၾကာင္း တည့္တည့္ ၾကီးဆိုလိုထားသလိုပါဘဲ။ အဲဒီစာပိုဒ္မွာအလြဲၾကီး ေတြပါရွိပါတယ္။ တစ္ခ်က္ျခင္းစီ ျပင္ေပးပါ့မယ္။
(က)    အာရပ္မြတ္စ္လင္မ္ေတြ အိႏၵိယကိုစတင္ေျခခ်ေရာက္ရွိခဲ့တာဟာ စစ္တိုက္ဖို႕အတြက္မဟုတ္ပါဘူး။ အာေရဗ်ပင္လယ္ကတစ္ဆင့္အာရပ္ကုန္သည္ ေတြဟာ ေရေၾကာင္း ကုန္သြယ္မႈကို အေျခခံျပီး အိႏၵိယအေနာက္ေတာင္ ကမ္း႐ိုး တန္းမွာ ခရစ္ (၇) ရာစုအဆုံးပိုင္းကတည္း ကေရာက္ရွိအေျခခ် ေနထိုင္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္က်မွအိႏၵိယကိုတိုက္ခိုက္ဖို႕စေရာက္လာတာ လုံးဝ မဟုတ္ပါဘူး။ အာရပ္ မြတ္စ္လင္မ္ေတြနဲ႕အိႏၵိယေဒသခံဟိႏၵဴဘာသာဝင္၊ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြဟာ ကမ္း႐ိုး တန္းေဒသတစ္ေလွ်ာက္ မွာ ျငိမ္းခ်မ္းစြာအတူယွဥ္တြဲ ေနထိုင္ခဲ့ပါတယ္။ စီလြန္ (သီရိလကၤာ) မွာလည္း အာရပ္မြတ္စ္လင္မ္ ကုန္သည္ ေတြဟာအေျခခ် ေနထိုင္ခဲ့ ပါတယ္။ အဲဒီလိုအတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ရင္း အာရပ္မြတ္စ္လင္မ္ ကုန္သည္ ေတြဟာ အစၥလာမ္ဘာသာကို ေဟာေျပာပို႕ခ်ခဲ့ၾကပါတယ္။
မိမိသေဘာဆႏၵ အေလ်ာက္ အစၥလာမ္ဘာသာကို ကူးေျပာင္းသက္ဝင္တဲ့ ေဒသခံေတြအမ်ားၾကီး ရွိ လာပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းကို Tara Chand က သူ႕ရဲ့ Influence of Islam on Indian Culture စာမ်က္ႏွာ (၃၂) မွာ H G Rawlinson, Francis Day, Sturrock တို႕ရဲ့ စာအုပ္ေတြ ကိုကိုးကားျပီး အခိုင္အမာကိုေရးသားထားပါတယ္။ မလဘာရ္(Malabar) ခ႐ိုင္ရဲ့ collector တစ္ဦးအျဖစ္ တာဝန္ထမ္း ေဆာင္ ခဲ့တဲ့ စေကာ့လူမ်ိဳးအရာရွိၾကီး William Logan (၁၈၄၁-၁၉၁၄) ရဲ့ Malabar Manual အရဆိုရင္ အိႏၵိယေတာင္ပိုင္းေခ်ရာ မင္းဆက္ (Chera Dynasty) ရဲ့ ဘုရင္ တစ္ပါးဟာ အစၥလာမ္ ဘာသာကိုလက္ခံခဲ့ျပီးေနာက္ သူ႕ရဲ့အေထာက္အပံ့နဲ႕ မလ ဘာရ္ခ႐ိုင္ “ကိုဒြန္ဂုလုရ္” မွာ ေအဒီ ၆၂၉က ဗလီဝတ္ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းကို ေဆာက္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ ဗလီ ကို “ေခ်ရာမန္ဂ်ဳမာ” ဗလီလို႕ ေခၚပါတယ္။ ယေန႕တိုင္တည္ရွိပါတယ္။ မလဘာရ္ ေဒသခံ မြတ္စ္လင္မ္ ေတြကို မလဘာရီ မြတ္စ္လင္မ္ လို႕ေခၚပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာေတာ့ သူတို႕ဟာ “ကာကာ” အျဖစ္ လူသိမ်ားပါတယ္။ သူတို႕ဟာ အိႏၵိယတိုက္ငယ္ရဲ့ ပထမဦးဆုံး အစၥလာမ္ဘာသာ ဝင္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအျဖစ္ ကမာၻ႔သမိုင္းမွာ ထင္ရွားပါတယ္။
(ခ)     သမိုင္းအမွားၾကီးေနာက္တစ္ခုကေတာ့ ဆင္းဒ္ျပည္နယ္(ယခုပါ ကစၥတန္၏ျပည္နယ္) ကို တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခဲ့တဲ့ အာရပ္မြတ္စ္လင္မ္ စစ္တပ္ အိႏၵိယကို စတင္ေရာက္ရွိေျခခ်ခဲ့တဲ့ခုႏွစ္ပါ။ ေအဒီ (၇၂၀) လုံးဝမဟုတ္ပါဘူး။ ေအဒီ (၇၁၁-၇၁၂) ပါ။  အဲဒီစစ္တပ္ရဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ဟာ အိႏၵိယ ကို တိုက္ခိုက္နယ္ခ်ဲ႕ဖို႕မဟုတ္ပါ။ ေတာင္ပိုင္းဆင္းဒ္ကို အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ Rajput ရာဇပုတၱ ေစာ္ဘြား ရာဂ်ာဒဟီးရ္ ေထာက္ပံ့ထားတဲ့ ပင္လယ္ဓားျပေတြ က အာရပ္မြတ္စ္လင္မ္ေတြ ရဲ့ ကုန္သေဘၤာ ကို တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခဲ့တယ္လို႕ သိရတဲ့အခါ အဲဒီ ပယ္လယ္ဓားျပ ေတြကို အေရးယူေပးဖို႕ အာရပ္ေတြဟာ ရာဂ်ာဒဟီးရ္ ထံ သံအဆက္အသြယ္ နဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းစြာကမ္းလွမ္းခဲ့ပါေသးတယ္။ အဲဒီပင္လယ္ ဓားျပေတြဟာ သူ႕အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ေအာက္မွာမရွိတဲ့ အတြက္သူအေရးမယူႏိုင္ပါလို႕ ရာဂ်ာဒဟီးရ္ က ျပန္ၾကားခဲ့တဲ့ အတြက္ အာရပ္ေတြက ရာဂ်ာဒဟီးရ္ ကို ျပန္လည္တိုက္ခိုက္ျခင္းသာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ဘာသာေရးနယ္ခ်ဲ႕တာ မဟုတ္သလို အာရပ္အမ်ိဳးသားေရးစစ္ပြဲ လည္း မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေရး သက္သက္ ကို အေျခခံတဲ့ စစ္သာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီသမိုင္း ေၾကာင္း ဟာ အိႏၵိယသမိုင္း စာအုပ္တိုင္းလိုလိုမွာ ပါရွိပါတယ္။ နမူနာ အေနနဲ႕ C.F De La Fosse ရဲ့ History of India စာမ်က္ႏွာ (၈၆)ကို႐ႈပါ။ အာရပ္မြတ္စ္လင္မ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ မုဟမၼဒ္ဘင္န္ကာစင္မ္ ရဲ့စစ္တပ္ ဆင္းဒ္ျပည္နယ္ကို တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္ ခဲ့တဲ့ ခုႏွစ္ဟာ ေအဒီ ၇၂၀ မဟုတ္ဘဲ၊ ေအဒီ (၇၁၁-၇၁၂)သာ ျဖစ္ေၾကာင္း ကမာၻ႕သမိုင္းစာအုပ္တိုင္း မွာ ေဖာ္ျပ ပါရွိပါတယ္။ သာဓကအေနနဲ႕ ျဗိတိသွ်စြယ္စုံက်မ္း (Encyclopaedia Britannica) မွာ ေလ့လာၾကည့္လိုက္ပါ။
အာရပ္မြတ္စ္လင္မ္စစ္တပ္ဟာ ေအဒီ (၇၁၂) မွာ ဆင္းဒ္ ျပည္နယ္ကို တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ျပီး ေနာက္ အျခားျပည္နယ္၊ ေဒသေတြကို ဆက္လက္တိုက္ ခိုက္ျခင္းမျပဳေတာ့ဘဲ ရပ္တန္႕ခဲ့ေၾကာင္း အိႏၵိယဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ပ႑ိတ္ ဂ်ဝါ ဟရ္လားလ္ေန႐ူး ကိုယ္တိုင္က The Discovery of India စာမ်က္ႏွာ (၂၂၇) မွာ အတိအလင္းေရးသားထားပါတယ္။ဒါ့အျပင္ မြတ္စ္လင္မ္ေတြ သိမ္းပိုက္ခဲ့တဲ့ဆင္းဒ္ ျပည္နယ္နဲ႕အိႏၵိယ ရဲ့ အျခားနယ္ပယ္ေတြ အၾကား သံတမန္ဆက္ဆံမႈေတြ အျပင္၊ ကုန္သြယ္ေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ကူးလူးဆက္ဆံမႈေတြ ျငိမ္းခ်မ္းစြာရွိခဲ့တယ္ လို႕ အဲဒီစာအုပ္စာမ်က္ႏွာ (၂၂၉) မွာေရးထားပါတယ္။
ဆက္ရန္- သမိုင္းဟူသည္ ဤသို႕တည္ (အစၥလာမ္ က နယ္ခ်ဲ႕ဝါဒ လား?-တမန္ေတာ္ မုဟမၼဒ္ ႏွင့္ အစၥလာမ္သာသနာ)
အစၥလာမ္သာသနာ ႏွင့္ပတ္သတ္ျပီး သမိုင္းအလြဲမ်ားစြာ ထည့္သြင္းေရးသားထားတဲ့
ဗုဒၶဘာသာျမစ္ဖ်ား ႏွင့္ သမိုင္း႐ႈေထာင့္ မူရင္းစာအုပ္လင္ခ့္
ျမန္မာမီဒီယာမွကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။